Column | Bang voor naalden en een naderende vaccinatie: hoe zit dat?

Prikangst. Het is een erg lastige angst om mee om te gaan in het midden van een pandemie, waar een vaccinatie de enige manier lijkt om terug te keren naar een normaal leven. Je bent echt bang voor naalden, maar je wilt ook jezelf en anderen beschermen: dat is het probleem waar ik al maanden mee loop.

Waar de angst voor naalden vandaan komt, weet ik niet. Maar bij het idee van een naald, prik of vaccinatie, krijg ik al rillingen. Ook bij scènes in series en films waar naalden in iemands arm worden geprikt, kijk ik liever weg. Nu het vaccinatie proces is opgestart in Nederland tegen COVID-19 en het ernaar uit ziet dat ik als jong en gezond persoon ergens eind dit jaar aan de beurt ben, word ik telkens wat zenuwachtiger. Dit betekent echter niet dat ik de prik niet ga halen, maar het zal niet moeiteloos gaan of zonder spanningen.

Prikapp

De enige met dit probleem ben ik niet, want de Universiteit van Tilburg heeft een ‘prikapp’ ontworpen en uitgebracht om te helpen met de angst voor naalden. De app AINAR zou stress wegnemen terwijl mensen wachten om gevaccineerd te worden. In de app speel je voorafgaand aan de prik eerst een puzzelspelletje. Terwijl je dit doet analyseert de app je gezicht met behulp van de selfie camera in je telefoon. Het algoritme van de app houdt tijdens het spelen in de gaten of er signalen van angst of flauwvallen zijn. Dit gebeurt op basis van wat het via de selfie camera meet in je gezicht, zoals bleek worden. Door dit spel te spelen vóór het prikken, zijn mensen hopelijk rustiger bij de prik zelf.

In de app zijn er verschillende levels van het puzzelspelletje te spelen. De eerste is bijvoorbeeld dat je bolletjes moet aanklikken die een hart vormen terwijl het scherm beweegt. De volgende is dat je bolletjes moet aanklikken die een kerstboom vormen. En zo wordt het telkens moeilijker. Ik probeerde de app nu thuis uit, maanden voordat ik überhaupt in de buurt kom van een vaccinatie, maar ik merkte nu al dat het spelen een soort rustgevend effect heeft.

Wat is de angst? 

Maar waarom ben ik nu bang voor naalden en is het wel een echte angst? Stel ik mij niet gewoon aan? Het is immers ‘maar’ een klein prikje in je arm; er zijn veel ergere dingen. Toch stelde Pieter Frijters van MindTuning mij gerust dat prikangst daadwerkelijk een bestaande angst is. ‘Op het moment dat je er twee à drie uur per dag mee bezig bent, is het een echte fobie’, legt hij uit. Het klinkt heel veel, maar als ik erover nadenk spookt de gedachte over dat ik straks niet één, maar twee prikken moet halen wel vaak door mijn hoofd.

‘De angst kan door verschillende dingen ontstaan zijn’, gaat Frijters verder. ‘Er zijn bijvoorbeeld sommige mensen die als kind ingeënt zijn voor iets en dat was zo’n nare ervaring, dat dit in feite en trauma is geworden en een grote rol is blijven spelen in het leven van de persoon. Maar dit hoeft natuurlijk niet, want het kan ook dat jouw reptielenbrein het moment van een inenting anders heeft opgeslagen en het een eigen leven is gaan lijden. Op het moment dat je dan weer in een vergelijkbare situatie zit, wil je brein je waarschuwen voor gevaar. Terwijl het in feite geen gevaar is.’

Frijters benadrukt dat het echt een angst is die zomaar kan ontstaan, zonder enig trauma of een naar voorval met naalden. De grootste kans dat je in paniek raakt van iets zoals een naald is als je niet goed in je vel zit, legt Frijters uit. ‘Als je bijvoorbeeld heel erg moe bent ben je extra gevoelig voor je angsten en dan ga je er meer last van krijgen.’

Probleem en oplossing 

De symptomen van een angst voor naalden zijn paniek, stress, versnelde ademhaling, slapeloosheid of zelfs flauwvallen. De paniek en de stress herken ik zeker, want toen ik laatst bij de tandarts en kaakchirurg twee keer een naald in mijn gehemelte kreeg, lag ik trillend en met tranen op de stoel. En met dichtgeknepen ogen, want ik wilde niet zien hoelang de naalden waren.

Als een trillend rietje op de stoel liggen, is voor mij niet fijn en voor de arts waarschijnlijk ook niet. Maar hoe voorkom je dat? ‘Een angst voor naalden is een visueel probleem. In ons onderbewuste hebben wij een ander beeld, dan wat het beeld daadwerkelijk is in de realiteit. En op onderbewuste beelden reageren wij mensen 50 keer sneller dan op bewuste beelden. Iemand die dus prikangst heeft reageert op een onzichtbaar beeld.’

Dit onzichtbare beeld in ons onderbewustzijn kunnen wij mensen niet zelf veranderen en daarvoor heb je wat hulp nodig. ‘Op het moment dat je brein iets van binnen ziet, een verdraaid ‘snapshot’ van een gebeurtenis, gaat het daar direct op reageren en dat deel kan niet denken. Daar kan je geen invloed op uitoefenen.’ Maar het is niet geheel hopeloos. ‘Je kan wel leren op een andere manier te denken. Bijvoorbeeld ruimtelijker denken en meer in de werkelijkheid en het nu te leven.’

Of ik bang moet zijn dat ik hier altijd mee blijft lopen? Frijters stelt mij gerust en benadrukt dat mensen met prikangst absoluut van de angst kunnen afkomen. ‘In mijn jaren werkzaam in dit gebied, zie ik mensen ervan afkomen. Er gebeurt niet elke dag, maar het gebeurt zeker wel.’

(Foto: Pexels/Gustavo Fring)